سازههای اسکلت فلزی، به دلیل قابلیت باربری بالا، شکلپذیری و اجرای سریع، انتخابی پرطرفدار در پروژههای عمرانیاند؛ اما پایداری بلندمدت این سازهها به نگهداری و محافظت صحیح وابسته است. عواملی مانند زنگزدگی، خوردگی، آسیبهای مکانیکی و تابش نور خورشید، تأثیر قابل توجهی بر دوام و سلامت سازه دارند و نادیدهگرفتن روند نگهداری، میتواند عمر مفید، مقاومت و ایمنی را کاهش دهد.
مهمترین تهدید سازههای فولادی، خوردگی ناشی از رطوبت، آب و مواد شیمیایی محیطی است. در مناطقی با رطوبت بالا یا نزدیک به دریا، سرعت خوردگی بهمراتب بیشتر است و کاهش ضخامت مقاطع بهدلیل زنگزدگی میتواند مقاومت سازه را به شدت کاهش دهد. یکی از روشهای متداول حفاظت، استفاده از رنگهای مخصوص ضدزنگ و پوشش اپوکسی است که سطح قطعات را از نفوذ آب و اکسیژن مصون میدارد. رنگآمیزی باید بهصورت دورهای بازبینی و در صورت نیاز تجدید شود، تا ترکخوردگی یا جداشدگی پوشش، عاملی برای شروع زنگزدگی نباشد.
گالوانیزه کردن قطعات (پوشش دادن با لایهای از روی) نیز یکی دیگر از روشهای مهم محافظت است، بهویژه برای قطعات در معرض مستقیم رطوبت. این فرآیند، با ایجاد سد فیزیکی و همچنین خاصیت فداشوندگی روی نسبت به آهن، عمر مفید قطعه را تا چند دهه افزایش میدهد.
نظافت سازه از تجمع گرد و غبار، گل، آلودگیهای شیمیایی و فضولات پرندگان اهمیت ویژهای دارد. چرا که این آلودگیها با جذب آب یا ایجاد واکنش شیمیایی، زمینهساز خوردگی سریع خواهند شد. در سازههای صنعتی یا مناطق شهری، شستشوی دورهای توصیه میشود.
بازرسیهای دورهای فنی یک رکن اساسی در برنامه نگهداری است؛ این بازدیدها باید حداقل سالی یکبار انجام شود و مواردی مانند وجود ترک، لهیدگی، پدیده خستگی (Fatigue)، کاهش ضخامت، وضعیت رنگ و محافظها، وجود شل شدگی پیچ و مهرهها یا نقص در جوش را شامل شود. در صورت مشاهده علائم خوردگی، ترک یا تغییرشکل، باید بازرسی فنی و ترمیم فوری انجام گیرد تا از پیشرفت آسیب جلوگیری شود.
محافظت از اتصالات فلزی (پیچها، مهرهها، جوشها) اهمیت فوقالعادهای دارد؛ چرا که این نقاط حساسترین بخش سازه هستند و معمولاً زودتر از سایر قسمتها آسیب میبینند. استفاده از رنگها و گریسهای ضدخوردگی، و حتی در موارد خاص، رسیدگی به اتصالات با مواد پوشاننده ویژه توصیه میشود.
در ساختمانهای صنعتی یا محلهایی با احتمال بالا برای تماس مواد شیمیایی خورنده، باید پوششهای ویژه ضداسید و ضدروغن به کار رود. همچنین مهار مناسب آب باران و زهکشی در اطراف سازه، به دورسازی رطوبت و پیشگیری از خوردگی کمک خواهد کرد.
عایقکاری حرارتی و استفاده از پوششهای مقاوم به آتش برای افزایش ایمنی در برابر حریق، جنبه مهم دیگری از محافظت است. گرمای شدید میتواند باعث تضعیف شدید فولاد شود و برای اجزای اصلی (بهویژه در سازههای بلند)، عایق کاری مقاوم به آتش مطابق ضوابط آییننامهای توصیه میشود.
در نهایت، تهیه و پیادهسازی برنامه منظم نگهداری و ثبت دقیق سوابق بازرسیها و تعمیرات، از مهمترین اصول مدیریت داراییهای فیزیکی در سازههای اسکلت فلزی است و پایش سلامت سازه باید جدی گرفته شود. با اقدامات بهموقع، میتوان عمر مفید سازه را افزایش، و هزینههای تعمیرات اساسی و خطرات احتمالی را کاهش داد.